मकर संक्रांतीची माहिती | makar sankranti marathi information

मकर संक्रांती हा भारतातील एक अत्यंत महत्त्वाचा सण आहे जो विशेषतः १४ किंवा १५ जानेवारीला साजरा केला जातो. हा सण सूर्य देवाच्या मकर राशीत प्रवेश करण्याच्या निमित्ताने साजरा केला जातो, जो भारतीय पंचांगानुसार सूर्याच्या उत्तरायण प्रवेशाची द्योतक आहे. या दिवशी सूर्य उत्तरायण होतो आणि त्याचे प्रभाव पृथ्वीवर सकारात्मक ऊर्जा पसरवितात. मकर संक्रांतीची महत्ता धार्मिक, सामाजिक, आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून खूप मोठी आहे.

मकर संक्रांतीचे धार्मिक महत्त्व

मकर संक्रांती हा सूर्य देवाच्या उत्तरायणाच्या सुरुवातीचा दिवस आहे. हिंदू धर्मानुसार उत्तरायण हे अत्यंत पवित्र मानले जाते, कारण यामध्ये सूर्य देवाची स्थिती अधिक अनुकूल असते. उत्तरायणाची सुरुवात म्हणजे ज्ञान, सुख आणि समृद्धीचा प्रवाह सुरू होतो. यामुळे, मकर संक्रांतीला पवित्र व पुण्यकारी दिवस मानले जाते.

धार्मिक दृष्टिकोनातून, मकर संक्रांतीला गंगा स्नान आणि तर्पणाचा विशेष महत्त्व आहे. अनेक लोक या दिवशी पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करून पुण्य प्राप्त करण्यासाठी दान देतात. विशेषतः या दिवशी तिल, गूळ, आणि चहा यांचे दान अत्यंत पुण्यकारी मानले जाते. तिल आणि गूळ या पदार्थांमध्ये सकारात्मक उर्जेचा स्रोत मानला जातो.

मकर संक्रांतीच्या सणाचे सांस्कृतिक महत्त्व

मकर संक्रांती एक सांस्कृतिक आणि सामाजिक उत्सव म्हणूनही अत्यंत महत्त्वाचा आहे. हा सण विविध राज्यांमध्ये विविध प्रकारे साजरा केला जातो. मकर संक्रांतीच्या दिवशी, प्रत्येक राज्यात त्या राज्याच्या पारंपारिक रीती-रिवाजांनुसार सणाची साजशृंगार केली जाते.

उत्तर भारतातील मकर संक्रांती

उत्तर भारतात मकर संक्रांती विशेषतः ‘खिचडी संक्रांती’ म्हणून साजरी केली जाते. पंजाब, उत्तर प्रदेश, बिहार, आणि हरियाणामध्ये या दिवशी मोठ्या उत्साहाने खिचडी, तिल गूळ लड्डू आणि अन्य पारंपारिक पदार्थ तयार केले जातात. खिचडी संक्रांतीला लोक उबदार कपडे घालून सणाची तयारी करतात आणि भल्या मोठ्या मेळ्यांना भाग घेतात. या दिवशी माघ मेला आणि संगम नद्यांमध्ये स्नान केल्यावर लोक पवित्रता आणि पुण्य प्राप्त करण्याची भावना ठेवतात.

महाराष्ट्रातील मकर संक्रांती

महाराष्ट्रात मकर संक्रांतीला विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी लोक एकमेकांना ‘तिळ गूळ घ्या, गोड गोड बोला’ असा संदेश देतात. याला ‘तिळ गूळाची देवाण-घेवाण’ असेही म्हटले जाते. तिळ आणि गूळाचे लाडू बनवले जातात आणि लोक एकमेकांना देवाण-घेवाण करतात. या दिवशी, लोक कुटुंबासोबत बाहेर गेले तर सूर्याच्या प्रकाशात उडणाऱ्या पतंगांचा आनंद घेतात. पतंग उडवणे ही एक अत्यंत लोकप्रिय परंपरा आहे जी महाराष्ट्रासह गुजरात आणि राजस्थानमध्येही दिसते.

दक्षिण भारतातील मकर संक्रांती

दक्षिण भारतात मकर संक्रांती ‘पोंगल’ म्हणून ओळखली जाते. विशेषतः तमिळनाडू आणि आंध्र प्रदेशमध्ये पोंगल मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. पोंगल हा संक्रांतीच्या दिवसाच्या सणाचा भाग असतो, जो शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. शेतकऱ्यांनी केलेली शेतमालाची काढणी, नवीन धान्याची पूजा आणि पिठाच्या गोड पदार्थांचा आदान-प्रदान या सर्व गोष्टी पोंगल सणात असतात.

मकर संक्रांतीच्या प्रमुख परंपरा

तिळ गूळ खाणे: मकर संक्रांतीच्या दिवशी तिळ गूळ खाण्याची परंपरा आहे. तिळ आणि गूळ ह्यांच्या मिश्रणामुळे शरीराला उब मिळते आणि हाडांचे बल वाढते. तिळ गूळ ह्या पदार्थांमध्ये चांगले आरोग्य आणि सकारात्मक ऊर्जा मिळविण्याचे गुण असतात.
पतंग उडवणे: मकर संक्रांतीसाठी पतंग उडवणे एक लोकप्रिय परंपरा आहे. विशेषतः महाराष्ट्र, गुजरात, आणि राजस्थानमध्ये मोठ्या प्रमाणावर पतंग उडवले जातात. लोक आपल्या मित्र-परिवारासोबत हा आनंद घेतात. पतंग उडवणे हा उत्सवाच्या आनंदाचा प्रतीक आहे.
गंगा स्नान: मकर संक्रांतीला गंगा स्नान करण्याचे महत्त्व आहे. या दिवशी लोक गंगा, यमुना किंवा अन्य पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करतात आणि पवित्रता प्राप्त करण्यासाठी दान देतात.
दान करणं: मकर संक्रांतीला विशेषतः तिळ, गूळ, वस्त्र, चांदी, सोने, आणि अन्न यांचे दान दिले जाते. यामुळे पुण्य मिळवून, व्यक्तीचे पाप समाप्त होण्याची मान्यता आहे.

मकर संक्रांती आणि आधुनिक युग

आजकाल मकर संक्रांती हा सण आधुनिक युगातील एक महत्त्वाचा सामाजिक उत्सव बनला आहे. जुने रीती-रिवाज आणि परंपरा जपून ठेवत, हा सण मित्र आणि कुटुंबीयांसोबत एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा एक सशक्त माध्यम बनला आहे. सोशल मीडिया आणि डिजिटल तंत्रज्ञानामुळे सणाच्या प्रचार-प्रसाराला वेग मिळाला आहे, आणि आता लोक देशभरात विविध प्रकारे या सणाचा आनंद घेत आहेत.

मकर संक्रांती हा एक असा सण आहे जो धार्मिक, सांस्कृतिक, आणि सामाजिक दृष्टिकोनातून महत्त्वपूर्ण आहे. हा सण सकारात्मक ऊर्जा, ताजेपण, आणि समृद्धीचा संदेश देतो. सूर्य देवाच्या उत्तरायण प्रवेशामुळे, या दिवशी विविध धार्मिक क्रिया आणि तात्त्विक कार्ये केली जातात. हा सण कुटुंबीयांच्या आणि मित्रांसोबत गोड गोड आठवणी निर्माण करण्याचा एक सुंदर अवसर आहे.

हे पण वाचा : SIP मध्ये दरमहा ₹५००० जमा केल्यास २० वर्षांनी किती रुपये होता एकदा पहाच