भारताचे माजी पंतप्रधान डॉ मनमोहन सिंग यांचे निधन: त्यांच्या जीवनातील प्रमुख घटना आणि योगदान
भारताचे माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग (manmohan singh) यांनी गुरुवारी (26 डिसेंबर) दिल्लीच्या एम्स रुग्णालयात अखेरचा श्वास घेतला. दीर्घकालीन आजारामुळे त्यांची प्रकृती खालावलेली होती. त्यांच्या निधनानंतर त्यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचा आणि योगदानाचा आढावा घेतला जात आहे. यामध्ये अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा यांच्या पुस्तकातील उल्लेख विशेषतः चर्चेत आहेत.
बराक ओबामा यांनी डॉ. मनमोहन सिंग यांचे केलेले कौतुक
बराक ओबामा यांनी त्यांच्या पुस्तक “A Promised Land” मध्ये डॉ. मनमोहन सिंग यांचा उल्लेख केला आहे. जून 2010 मध्ये कॅनडामध्ये झालेल्या G20 शिखर परिषदेवेळी ओबामा यांनी डॉ. सिंग यांची भेट घेतली होती. या भेटीनंतर ओबामा यांनी म्हटले होते, “जेव्हा मनमोहन सिंग बोलतात, तेव्हा संपूर्ण जग ऐकते.”
नोव्हेंबर 2020 मध्ये प्रकाशित झालेल्या “A Promised Land” या पुस्तकात ओबामांनी त्यांच्या पहिल्या भारत भेटीतील अनुभव आणि डॉ. मनमोहन सिंग यांच्यासोबत झालेल्या चर्चांना विशेष स्थान दिले आहे.
डॉ. मनमोहन सिंग यांच्याबद्दल ओबामांनी काय लिहिले?
बराक ओबामा यांच्या “A Promised Land” पुस्तकात त्यांनी डॉ. मनमोहन सिंग यांना “बुद्धिमान, विचारशील, आणि निष्ठावान नेता” म्हणून संबोधले आहे. भारतातील आर्थिक सुधारणा आणि जागतिकीकरणाच्या प्रक्रियेत डॉ. सिंग यांचे महत्त्वपूर्ण योगदान असल्याचे ओबामांनी नमूद केले आहे.
धर्मिक तणाव आणि राजकीय स्थितीबाबत डॉ. सिंग यांची चिंता
ओबामांच्या मते, डॉ. सिंग यांनी भारतातील वाढत्या मुस्लिम विरोधी भावनांबद्दल आणि त्यामुळे भारतीय जनता पक्षाच्या (BJP) वाढत्या प्रभावाबद्दल चिंता व्यक्त केली होती. “धार्मिक आणि जातीय एकता तोडण्याचा प्रयत्न संकटाच्या काळात लोकांना फसवण्यासाठी सोपा मार्ग ठरतो,” असे त्यांनी ओबामांना सांगितले होते.
पाकिस्तान आणि 26/11 हल्ल्यांवर चर्चा
डॉ. सिंग यांनी ओबामांशी भारत-पाकिस्तान संबंधांवरही चर्चा केली होती. त्यांनी म्हटले होते की, 2008 च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्यांनंतर या संबंधांमध्ये तणाव निर्माण झाला आहे. पाकिस्तानच्या गुप्तचर यंत्रणेवर लष्कर-ए-तोयबासारख्या दहशतवादी संघटनांना समर्थन दिल्याचा आरोप असल्यामुळे द्विपक्षीय संबंध सुधारण्यात अडथळे येत आहेत.
आर्थिक विकास आणि जागतिक दृष्टिकोन
बराक ओबामांनी डॉ. सिंग यांना “भारताच्या आर्थिक सुधारणांचे शिल्पकार” म्हटले आहे. त्यांनी जागतिकीकरण, आर्थिक संकटे, आणि जागतिक अर्थव्यवस्थेवरील परिणामांचा सखोल अभ्यास केला होता. त्यांच्या विचारांची व्याप्ती फक्त भारतापुरती मर्यादित नव्हती, तर त्यांनी जागतिक राजकारणावरही प्रभाव टाकला.
डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने आर्थिक क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात प्रगती केली. जागतिक मंचावर त्यांनी भारताचे नाव उंचावले. त्यांच्या जाण्यानंतरही त्यांचे योगदान आणि दूरदृष्टी कायम स्मरणात राहतील.
