नारायण मूर्ती हे भारतीय माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील एक प्रतिष्ठित व्यक्ती आहेत. त्यांची ओळख एका यशस्वी उद्योगपती, इन्फोसिसचे सह-संस्थापक, आणि समाजसेवक म्हणून आहे. त्यांनी आयटी क्षेत्रात केलेली प्रगती आणि भारतीय अर्थव्यवस्थेवर केलेले योगदान खूपच उल्लेखनीय आहे. या लेखात, नारायण मूर्तींच्या जीवनप्रवासाची आणि त्यांच्या व्यावसायिक यशाची सखोल चर्चा केली जाईल.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
narayana murthy : नारायण मूर्ती यांचा जन्म 20 ऑगस्ट 1946 रोजी कर्नाटकमधील शिद्लाघट्टा येथे झाला. त्यांचे बालपण अत्यंत साधेपणाने गेले, परंतु शिक्षणाबद्दल त्यांची आस्था लहानपणापासूनच होती. त्यांचे शिक्षण सुरुवातीला स्थानिक शाळांमध्ये झाले. पुढे त्यांनी *National Institute of Engineering*, म्हैसूर येथून इलेक्ट्रिकल इंजिनिअरिंगची पदवी घेतली आणि त्यानंतर त्यांनी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, कानपूर येथून मास्टर्स पदवी प्राप्त केली. त्यांच्या शिक्षणाच्या प्रवासानेच त्यांना तांत्रिक क्षेत्रात पुढे जाण्याची प्रेरणा दिली.
इन्फोसिसची स्थापना
1981 मध्ये, नारायण मूर्ती आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी इन्फोसिसची स्थापना केली. मूर्ती यांची या कंपनीतील भूमिका म्हणजे एक महत्वाची नेता आणि मार्गदर्शक म्हणून होती. सुरुवातीला कंपनीचे कार्यालय त्यांच्या घरीच होते, आणि त्यांच्याकडे भांडवल देखील फारच कमी होते. पण मूर्ती यांच्या दृढ निश्चय आणि दूरदृष्टिकोनामुळे कंपनीने हळूहळू आपली ओळख निर्माण केली.
इन्फोसिसने माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील सर्वात मोठ्या आव्हानांचा सामना करताना जगभरातील कंपन्यांना सॉफ्टवेअर सोल्यूशन्स पुरवण्याचे काम केले. नारायण मूर्ती यांच्या नेतृत्वात, कंपनीने ‘ग्लोबल डिलिव्हरी मॉडेल’ची संकल्पना सादर केली, ज्यामुळे कंपनी जगभरातील विविध ग्राहकांना सेवा पुरवू शकली. या मॉडेलमुळे इन्फोसिसने जागतिक स्तरावर आपली जागा पक्की केली.
नेतृत्व आणि व्यवस्थापन तत्त्वे
नारायण मूर्ती यांच्या नेतृत्वाखाली इन्फोसिस केवळ एक यशस्वी कंपनीच नाही तर एक आदर्श कंपनी म्हणून समोर आली. मूर्तींची व्यवस्थापन तत्त्वे खूप साधी, परंतु प्रभावी होती. ते नेहमीच पारदर्शकतेवर, नैतिकतेवर आणि सामाजिक जबाबदारीवर भर देत आले. त्यांचा विश्वास होता की कोणत्याही कंपनीने केवळ नफा कमावण्यावर लक्ष केंद्रित न करता समाजाच्या कल्याणासाठी देखील काम केले पाहिजे.
मूर्ती यांच्या मते, पारदर्शकता ही कोणत्याही संस्थेची मुख्य शक्ती असते. त्यांनी इन्फोसिसमध्ये एक पारदर्शक व्यवस्थापन प्रणाली लागू केली ज्यामुळे कर्मचार्‍यांना आणि ग्राहकांना कंपनीच्या प्रत्येक निर्णयाची माहिती मिळू शकेल. त्यांच्या मते, या प्रणालीमुळेच कंपनीने विश्वास आणि यश मिळवले.
सामाजिक दृष्टिकोन
नारायण मूर्ती हे केवळ एक यशस्वी उद्योजक नसून एक सामाजिक नेते देखील आहेत. त्यांनी आणि त्यांच्या पत्नी सुधा मूर्ती यांनी विविध सामाजिक उपक्रमांमध्ये मोठा सहभाग घेतला आहे. ते शैक्षणिक आणि आरोग्य क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात योगदान देत आले आहेत. त्यांनी गरीब विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती योजना सुरू केल्या आहेत आणि ग्रामीण भारतात शाळा आणि आरोग्य केंद्रे उभारली आहेत.
सुधा मूर्ती ह्या देखील समाजसेविका असून त्यांनी नारायण मूर्ती यांच्याबरोबर विविध सामाजिक उपक्रमांमध्ये काम केले आहे. मूर्ती परिवाराने नेहमीच समाजाच्या कल्याणासाठी प्रयत्न केले आहेत, आणि त्यांनी त्यांच्या संपत्तीचा एक मोठा भाग समाजसेवेसाठी खर्च केला आहे.
इन्फोसिस आणि जागतिक ओळख
इन्फोसिसची स्थापना झाल्यापासून कंपनीने तंत्रज्ञान, नवोन्मेष, आणि ग्राहक सेवेत नवनवे उपक्रम राबवले. 1993 मध्ये इन्फोसिसने शेअर बाजारात आपला प्रवास सुरू केला, ज्यामुळे कंपनीच्या आर्थिक स्थितीत मोठ्या प्रमाणात सुधारणा झाली. कंपनीची वाढ जगभरात झाली आणि मूर्ती यांनी इन्फोसिसला आयटी उद्योगातील महत्त्वाचे नाव बनवले.
2002 मध्ये, मूर्ती यांनी इन्फोसिसच्या सीईओ पदाचा राजीनामा दिला, परंतु ते पुढील काही वर्षे कार्यकारी अध्यक्ष म्हणून कार्यरत होते. त्यांनी या काळात कंपनीच्या दीर्घकालीन धोरणांवर लक्ष केंद्रित केले आणि कंपनीच्या व्यवस्थापनाची मजबूत पायाभरणी केली. इन्फोसिसने आज जगभरात हजारो कर्मचारी असलेल्या एका मोठ्या मल्टिनॅशनल कंपनीचे रूप घेतले आहे.
पुरस्कार आणि सन्मान
नारायण मूर्ती यांच्या यशस्वी करिअरला अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार मिळाले आहेत. त्यांना पद्मविभूषण आणि पद्मश्री सारखे भारत सरकारकडून सन्मान मिळाले आहेत. याशिवाय, त्यांनी विविध आंतरराष्ट्रीय विद्यापीठांकडून मानद डॉक्टरेट पदव्या प्राप्त केल्या आहेत. त्यांच्या नेतृत्व कौशल्यामुळे त्यांना जागतिक पातळीवर एक आदरणीय नेता मानले जाते.
मूर्ती हे अनेक महत्त्वाच्या आंतरराष्ट्रीय संस्थांचे सदस्य राहिले आहेत, जसे की संयुक्त राष्ट्रांचे फाउंडेशन बोर्ड. त्यांचा तंत्रज्ञान क्षेत्रातील योगदान आणि व्यवस्थापनातील तत्त्वे यामुळे त्यांना केंब्रिज युनिव्हर्सिटीने देखील मानद डॉक्टरेट प्रदान केली आहे.
वैयक्तिक जीवन
नारायण मूर्ती यांच्या वैयक्तिक जीवनात साधेपणाची झलक आहे. ते आणि त्यांची पत्नी सुधा मूर्ती हे दोघेही अत्यंत साध्या जीवनशैलीत जगतात. सुधा मूर्ती देखील एक यशस्वी लेखिका आणि समाजसेविका आहेत. मूर्ती दांपत्याने एकत्रितपणे अनेक सामाजिक उपक्रम हाती घेतले आहेत आणि त्यांचे जीवन समाजासाठी प्रेरणादायी आहे.
त्यांचे मुलगे रोहन आणि अक्षता मूर्ती देखील त्यांच्या कार्यामध्ये सहभाग घेत आहेत. अक्षता मूर्ती या ब्रिटनच्या पंतप्रधान ऋषी सुनक यांच्या पत्नी आहेत. मूर्ती परिवाराने नेहमीच पारिवारिक मूल्ये आणि साधेपणा यांचा आदर केला आहे, आणि त्यामुळेच ते अनेकांसाठी आदर्श ठरले आहेत.
नारायण मूर्ती हे भारतीय उद्योग आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील एक अतुलनीय व्यक्तिमत्त्व आहेत. त्यांची दूरदृष्टी, नेतृत्व कौशल्य, आणि समाजसेवा यामुळे त्यांनी भारतात आणि जगभरात एक आदर्श निर्माण केला आहे. त्यांचे जीवनकार्य उद्योगक्षेत्रातील नवीन पिढीला प्रेरणा देते.
मूर्ती यांच्या कार्यामुळे भारताच्या तंत्रज्ञान क्षेत्राने जागतिक स्तरावर आपली ओळख निर्माण केली आहे. त्यांच्या योगदानामुळे इन्फोसिसने केवळ भारतीय कंपन्यांमध्येच नाही तर जागतिक कंपन्यांमध्येही आपले स्थान निर्माण केले आहे. त्यांचे जीवन आणि कार्य आजही अनेकांसाठी प्रेरणादायी आहे, आणि त्यांचे योगदान नेहमीच भारतीय तंत्रज्ञान क्षेत्राच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिले जाईल.
