नरेंद्र मोदी (pm modi) : जीवन आणि राजकीय कारकीर्द
नरेंद्र दामोदरदास मोदी हे भारताचे १४वे पंतप्रधान असून त्यांनी २०१४ पासून देशाचे नेतृत्व केले आहे. त्यांचा जन्म १७ सप्टेंबर १९५० रोजी गुजरातमधील वडनगर या छोट्या गावात झाला. मोदींचे बालपण सामान्य परिस्थितीत गेले, आणि त्यांच्या कुटुंबाचा चहा विक्रीचा व्यवसाय होता. मोदींनी त्यांच्या बालपणातच संघटनेत सहभागी होण्याचा निर्णय घेतला आणि त्यांच्या जीवनाच्या सुरुवातीच्या काळात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या (RSS) विचारधारेशी ते जोडले गेले.
बालपण आणि शिक्षण
मोदी यांचे बालपण अत्यंत साधेपणात गेले. त्यांच्या कुटुंबाचे आर्थिक स्थिती साधारण होती. मोदींनी लहानपणीच कठीण परिस्थितीतून मार्ग काढत आपल्या शिक्षणाची सुरुवात केली. शिक्षणाबरोबरच त्यांनी चहाचे दुकान चालवण्याचे काम केले. चहा विक्री करत असतानाच त्यांना देशाच्या समस्यांची आणि समाजाच्या विविध समस्यांची जाणीव झाली.
राजकारणातील सुरुवात
नरेंद्र मोदी यांनी किशोरवयातच राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघात (RSS) प्रवेश केला आणि तिथूनच त्यांचा राजकीय प्रवास सुरू झाला. संघटनेत त्यांनी विविध प्रकारची जबाबदारी घेतली आणि त्यातून त्यांचा नेतृत्व गुण विकास झाला. संघाच्या विचारधारेनुसार मोदींनी त्यांचे जीवन देशसेवेसाठी अर्पण केले. १९८५ मध्ये भारतीय जनता पक्षाच्या (BJP) स्थापनेच्या वेळी मोदी यांनी राजकीय जीवनात प्रवेश केला. त्यांच्या संघटनेतील कामगिरीमुळे त्यांनी जलद गतीने पक्षात आपले स्थान निर्माण केले.
गुजरातचे मुख्यमंत्री
२००१ साली गुजरातचे मुख्यमंत्री केशुभाई पटेल यांना पदावरून दूर केल्यानंतर नरेंद्र मोदी यांची गुजरातच्या मुख्यमंत्रिपदावर नेमणूक करण्यात आली. त्यावेळी गुजरात राज्यात भूकंपामुळे परिस्थिती गंभीर होती. मोदी यांनी तत्काळ निर्णय घेऊन पुनर्वसनाचे काम केले आणि राज्याला विकासाच्या मार्गावर आणले. मात्र, त्यांच्या कार्यकाळात २००२ साली गुजरातमध्ये झालेल्या हिंदू-मुस्लिम दंगलींमुळे त्यांच्यावर गंभीर आरोप लावले गेले. दंगलींच्या वेळी सरकारने योग्य ती पावले उचलली नाहीत असा आरोप विरोधकांनी केला. हा मुद्दा मोदी यांच्या संपूर्ण राजकीय जीवनात त्यांचा पाठलाग करत राहिला.
विकासाचा गुजरात मॉडेल
मुख्यमंत्रिपदाच्या काळात मोदी यांनी गुजरातमध्ये विकासाची एक वेगळीच दिशा दाखवली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली गुजरातमध्ये औद्योगिक वाढ झाली आणि राज्याने ऊर्जा, पायाभूत सुविधा, शेती आणि शिक्षण या क्षेत्रांमध्ये मोठ्या प्रमाणात प्रगती केली. मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली गुजरात राज्याने देशातील एक महत्त्वाचे औद्योगिक केंद्र म्हणून स्वतःला प्रस्थापित केले.
पंतप्रधानपदाची निवडणूक
२०१३ साली नरेंद्र मोदी यांना भारतीय जनता पक्षाच्या पंतप्रधानपदाच्या उमेदवार म्हणून निवडण्यात आले. त्यांच्या नेतृत्वाखालील BJP ने २०१४ साली झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये अभूतपूर्व यश संपादन केले. मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील पक्षाने एकहाती बहुमत मिळवले आणि नरेंद्र मोदी भारताचे पंतप्रधान बनले. पंतप्रधानपदाचा कार्यभार स्वीकारल्यानंतर मोदींनी विविध महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केल्या, ज्या भारताच्या विकासासाठी महत्त्वाच्या ठरल्या आहेत.
पंतप्रधानपदाचा कार्यकाळ
पंतप्रधानपदाच्या कार्यकाळात मोदी यांनी ‘स्वच्छ भारत अभियान’, ‘मेक इन इंडिया’, ‘डिजिटल इंडिया’, ‘उज्ज्वला योजना’, ‘आयुष्मान भारत’ आणि ‘जनधन योजना’ अशा विविध योजनांची अंमलबजावणी केली. त्यांच्या ‘स्वच्छ भारत अभियान’ योजनेने देशातील स्वच्छतेबाबत जागृती वाढवली, तर ‘मेक इन इंडिया’ उपक्रमामुळे उत्पादन क्षेत्राला चालना मिळाली. ‘डिजिटल इंडिया’ योजनेमुळे देशभरातील डिजिटल पायाभूत सुविधा सुधारणार आहे.
मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारने आर्थिक सुधारणांवरही भर दिला. २०१६ मध्ये त्यांनी ५०० आणि १००० रुपयांच्या नोटा बंद करून (नोटबंदी) देशातील काळ्या पैशाच्या समस्येला आव्हान दिले. त्यानंतर वस्तू आणि सेवा कर (GST) लागू करून देशातील अप्रत्यक्ष कर प्रणालीत मोठा बदल घडवून आणला. त्यांचा पंतप्रधानपदाचा कार्यकाळ हा आर्थिक सुधारणा, राष्ट्रीय सुरक्षा, आणि देशाच्या स्वाभिमानाच्या वाढीसाठी ओळखला जातो.
आंतरराष्ट्रीय संबंध
मोदी यांचे आंतरराष्ट्रीय संबंधांबाबतही धोरण अत्यंत मजबूत राहिले आहे. त्यांनी विविध देशांशी भारताचे संबंध सुधारण्यासाठी आणि भारताचा जागतिक मंचावर दबदबा वाढवण्यासाठी प्रयत्न केले आहेत. अमेरिका, जपान, रशिया, इझ्रायल यांसारख्या देशांशी त्यांनी विशेष संबंध प्रस्थापित केले. तसेच ‘मेक इन इंडिया’, ‘स्टार्टअप इंडिया’ यासारख्या उपक्रमांमुळे परदेशी गुंतवणूकदारांना भारतात आकर्षित करण्यातही ते यशस्वी ठरले आहेत.
टीका आणि विवाद
नरेंद्र मोदी यांच्या कारकिर्दीत त्यांच्यावर अनेक प्रकारच्या टीका झाली आहे. विशेषत: गुजरात दंगलींमध्ये त्यांचा सहभाग आणि मुस्लिम विरोधी धोरणे यावरून त्यांच्यावर आरोप लावले गेले आहेत. तसेच त्यांच्या सरकारने केलेल्या काही निर्णयांवरही विरोधकांनी टीका केली आहे, जसे की नोटबंदीचा निर्णय आणि शेतकरी कायदे.
नरेंद्र मोदी हे एक धडाडीचे आणि कणखर नेतृत्व असलेले नेते आहेत. त्यांच्या राजकीय जीवनातील यश हे त्यांच्या विचारधारेवर आणि ध्येयावर आधारित आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने विविध क्षेत्रांमध्ये प्रगती केली आहे, मात्र त्यांच्या निर्णयांवर विवाद आणि टीका कायम राहिली आहे. मोदी यांचा पंतप्रधानपदाचा कार्यकाळ भारताच्या इतिहासात एक महत्त्वाची भूमिका बजावतो.
